Głównymi celami Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych są:
- Zahamowanie wzrostu zachorowań na nowotwory - zwłaszcza w wieku średnim,
w którym są one przyczyną blisko 40% wszystkich zgonów u kobiet i ponad 30% zgonów u mężczyzn.
W Polsce (na tle innych krajów Europy Centralnej i Wschodniej) doszło do ograniczenia palenia tytoniu i efekty tego (zmniejszenie liczby zachorowań na raka płuca w młodszych grupach wieku) są wymierne w skali populacji. Ta korzystna tendencja powinna być utrwalona.
Konieczne jest szersze upowszechnienie zasad zdrowego żywienia - powinno się to zwłaszcza przyczynić do ograniczenia zachorowań na nowotwory złośliwe przewodu pokarmowego i piersi.
Niezbędne jest także lepsze poznanie i ograniczenie narażeń rakotwórczych zwłaszcza w środowisku pracy i środowisku komunalnym. Pod tym względem Polska pozostaje daleko w tyle w stosunku do wielu krajów europejskich.
- Osiągnięcie średnich europejskich standardów w zakresie wczesnego wykrywania nowotworów oraz poprawy dostępności do najbardziej skutecznych metod leczenia - zwłaszcza skojarzonego oraz w zakresie jakości opieki nad chorymi na nowotwory zaawansowane.
W Polsce uzyskuje się wyleczenie lub pięcioletnie przeżycia u mniej niż 30% chorych na nowotwory - przy jednoczesnym występowaniu znacznych różnic w poszczególnych regionach kraju. Odbiega to od szybko poprawiającej się sytuacji
w krajach Europy północnej i zachodniej - w których uzyskuje się ponad 40% wyleczeń i w USA - gdzie uzyskuje się około 50% wyleczeń. Główną przyczyną niekorzystnej sytuacji w Polsce jest zbyt niski odsetek wczesnych rozpoznań nowotworów złośliwych - zwłaszcza raka szyjki macicy, piersi, jelita grubego i gruczołu krokowego - wskutek m.in. niedostatecznego przygotowania lekarzy rodzinnych i głównych specjalności oraz niewystarczającego upowszechnienia metod wczesnego rozpoznawania.
Program kładzie szczególny nacisk na modernizację praktycznego nauczania onkologii w akademiach medycznych oraz szkolenia lekarzy, których wiedza praktyczna nie nadąża często za postępami onkologii.
Istnieją warunki - lecz brak środków - dla uruchomienia większej liczby nowoczesnych ośrodków rozpoznawania stanów przedrakowych i wczesnego rozpoznawania raka szyjki macicy oraz raka piersi, co mogłoby umożliwić uzyskanie wymiernej w skali populacyjnej poprawy w wykrywaniu tych nowotworów. Konieczne jest tworzenie ośrodków wczesnego rozpoznawania raka jelita grubego
i raka gruczołu krokowego oraz systemów wdrożenia w tych ośrodkach kontroli jakości w odpowiadających standardom Unii Europejskiej.
Pomimo poprawy, która nastąpiła po zakupach interwencyjnych w latach 1996-1997, ośrodki onkologiczne nie dysponują wystarczającą ilością urządzeń do nowoczesnej radioterapii a w niektórych regionach kraju dostępność do tej metody leczenia jest nadal ograniczona. Długie oczekiwanie na podjęcie leczenia napromienianiem często krytycznie obniża jego skuteczność. Konieczne są uzupełnienia oraz wymiana wyekspluatowanych urządzeń do radioterapii oraz uporządkowanie i standaryzacja procedur leczenia napromienianiem.
Leczenie skojarzone, które prowadzi do bardzo znacznej poprawy wyników u około 1/3 chorych stosowane w Polsce u zaledwie połowy z tych u których istnieją wskazania do takiego leczenia, nie tylko z powodu braku środków na zakup leków lecz także ze względu na brak uzgodnionych w skali Kraju standardów i nieprawidłową gospodarkę lekami.
Pomimo dość istotnego postępu w ciągu ostatniej dekady - jakość opieki nad chorymi na nowotwory zaawansowane pozostaje daleko w tyle w stosunku
do standardów europejskich w tym zakresie.
Program powinien zapewnić znaczną poprawę dostępności metod wczesnego rozpoznawania, optymalną alokację środków na modernizację diagnostyki i terapii nowotworowej, znaczne zwiększenie odsetka chorych leczonych metodami skojarzonymi i napromienianiem - głównie w sieci regionalnych (wojewódzkich centrów onkologicznych), w Centrum Onkologii i w akademiach medycznych,
w tym w klinikach hematologicznych, w których leczona jest większość chorych na białaczki i nowotwory limfoidalne i w klinikach onkohematologii dziecięcej.
- Celem programu jest także stworzenie warunków do wykorzystania dla potrzeb praktyki onkologicznej, ogromnego postępu wiedzy o przyczynach i mechanizmach rozwoju nowotworów złośliwych, który nastąpił zwłaszcza w ostatniej dekadzie. Prace z tego zakresu aczkolwiek prowadzone w ograniczonym rozmiarze w wielu ośrodkach w Polsce są fragmentaryczne i rozproszone, zbyt mały jest w nich udział współpracy wielodyscyplinarnej a zwłaszcza wieloośrodkowej; są one także zbyt wolno i w niewystarczającym zakresie wdrażane do klinicznej praktyki onkologicznej. Program powinien tworzyć preferencyjne warunki do rozwijania, wdrażania i upowszechniania nowych metod - zwłaszcza molekularnych i immunologicznych - umożliwiających:
- przewidywanie zagrożenia chorobą nowotworową,
- zwiększenie odsetka wczesnych rozpoznań nowotworów złośliwych,
- przewidywanie odpowiedzi na różne metody leczenia jako podstawy do optymalizacji terapii,
- Rozwój skuteczniejszych metod leczenia nowotworów.
- Istotnym uzupełniającym celem Programu jest poprawa jakości danych o stopniu zaawansowania w czasie podjęcia leczenia i jego skuteczności w różnych regionach Kraju - jako podstawa do sterowania interwencjami.
W przekonaniu środowiska onkologicznego, wdrożenie Programu umożliwiającego podjęcie w skrócie wymienionych przedsięwzięć, powinno umożliwić zarówno zahamowanie a nawet pewne obniżenie zachorowalności na nowotwory u ludzi
w wieku średnim i zwiększyć - w perspektywie 10 lat odsetek chorych u których uzyskuje się wyleczenia lub 5-letnie przeżycia do około 40%, co odpowiada obecnym standardom europejskim.
W przekonaniu środowiska onkologicznego, w Polsce istnieją wszystkie niezbędne warunki wyjściowe do osiągnięcia celów tego Programu, w postaci dobrego systemu organizacji specjalistycznej sieci placówek onkologicznych, kadry i wcześniejszego doświadczenia w realizacji takich przedsięwzięć.
Program powinien być finansowany z budżetu państwa, a jego realizacja powinna być wspierana przez środki pozabudżetowe gromadzone przez organizacje pozarządowe, w tym zwłaszcza Polską Unię Onkologii. Niezbędne jest także wsparcie programu przez inicjatywy lokalnych władz, samorządów i społeczności.
Sekwencja i zakres przedsięwzięć interwencyjnych, ocena wyników ich realizacji
a także nakład na te przedsięwzięcia powinny być przedmiotem corocznych analiz, uwzględniających m.in. możliwości finansowe Państwa już osiągnięte wyniki oraz zmieniające się potrzeby. Finansowe potrzeby Programu - po jego pełnym uruchomieniu szacuje się na 150 - 200 mln zł rocznie.
Przedsięwzięcia interwencyjne programu powinny być realizowane na zasadzie konkursu ofert.
W zarządzaniu Programem należy zapewnić decydujący głos wybitnym specjalistom-onkologom. W skład Rady nadzorującej Program - obok onkologów, specjalistów z zakresu zdrowia publicznego i finansów - powinny wchodzić osoby cieszące się publicznym zaufaniem.
